Mobbing – co warto wiedzieć?
Definicja mobbingu została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w 2004 r.
Zgodnie z nią:
„mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.”
Nowa definicja mobbingu
Do wykazu prac legislacyjnych 20 stycznia 2025 r. trafił:
projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy (UD183),
który po ponad 20 latach zmienia definicję mobbingu.
W opinii Krajowego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „AD REM” – organizacji zrzeszonej w Forum Związków Zawodowych „zmiana ta zasługuje na szczególne uznanie i odpowiada wieloletnim postulatom organizacji pracowniczych.”
W projekcie przedmiotowej ustawy:
„mobbing oznacza zachowania polegające na uporczywym nękaniu pracownika. Uporczywość nękania polega na tym, że jest ono powtarzalne, nawracające lub stałe.
Przejawem mobbingu jest w szczególności:
1) upokarzanie lub uwłaczanie;
2) zastraszanie;
3) zaniżanie oceny przydatności zawodowej pracownika;
4) nieuzasadniona krytyka, poniżanie lub ośmieszanie pracownika,
5) utrudnianie funkcjonowania w środowisku pracy w zakresie możliwości osiągania
efektów pracy, wykonywania zadań służbowych, wykorzystania posiadanych
kompetencji, komunikacji ze współpracownikami, dostępu do koniecznych informacji;
6) izolowanie pracownika lub wyeliminowanie z zespołu. (…).”
W aktualnym stanie prawnym m.in. ze względu na konieczność spełnienia wszystkich przesłanek zawartych w definicji mobbingu, sprawy w tym zakresie są bardzo trudne do udowodnienia przed sądem, na co zwraca uwagę Urszula Łobodzińska wiceprzewodnicząca KNSZZ „AD REM” w wywiadzie w Programie Trzecim Polskiego Radia.
Mobbing – liczby
Znamion mobbingu w ciągu ostatnich 6 miesięcy 2023 roku według badania „Mobbing w polskich firmach. Druga edycja – 2023 vs. 2022”, autorstwa platformy analityczno-badawczej UCE RESEARCH i platformy ePsycholodzy.pl doświadczyło aż 41,4% ankietowanych.
Z kolei według raportu „Mobbing w środowisku pracy” opracowanego przez Antal wraz z Dobrą Fundacją 93% osób doświadczyło przynajmniej jeden raz mobbingu w swoim miejscy pracy – zgodnie z listą zachowań Leymanna.
Dane dotyczące skali mobbingu nie przekładają się jednak na ilość zgłoszeń do Państwowej Inspekcji Pracy oraz spraw sądowych o mobbing.
Według danych PIP w 2024 r. udzielono 1367 porad prawnych z zakresu mobbingu (wzrost o 65% w stosunku do 2023 r.) oraz złożono 1888 skarg dotyczących mobingu (wzrost o 5% w stosunku do roku 2022). Pełne dane PIP na na temat mobbingu w 2024 r.:
znajdują się w raporcie „Przeciwdziałanie mobbingowi priorytetem Inspekcji Pracy”.
W Ocenie Skutków Regulacji do projektu ustawy nowelizującej definicję mobbingu, postępowania w sprawach o mobbing w obowiązującym stanie prawnym określa się jako trudne dowodowo, przez co ofiary mobbingu nie decydują się kierować ich na drogę sądową. W 2022 roku w sądach rejonowych w sprawach dotyczących mobbingu, zakończono 194 sprawy, powództwo w części lub w całości zostało uwzględnione jedynie w 17 sprawach, w latach poprzednich sytuacja kształtowała się podobnie, dlatego proponowana zmiana definicji mobbingu jest wysoce oczekiwana.
Zapobieganie mobbingowi
Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca jest zobowiązany zapobiegać mobbingowi (Art. 943 § 1.) Nie istnieje jednak konkretny katalog działań jakie powinien podejmować. Planowana nowelizacja Kodeksu pracy ma oprócz zmiany definicji mobbingu rozszerzyć treść tego przepisu, który w nowej wersji brzmiałby w następujący sposób „pracodawca jest obowiązany aktywnie i stale przeciwdziałać mobbingowi przez stosowanie działań prewencyjnych, wykrywanie oraz właściwe reagowanie, a także przez działania naprawcze i wsparcie osób dotkniętych mobbingiem.”
Z konkretnymi działaniami w zakresie przeciwdziałania mobbingowi można spotkać się m.in. w orzecznictwie Sądu Najwyższego:
Wyrok z dnia 3 sierpnia 2011 r. I PK 35/11
„Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi polega na starannym działaniu. Pracodawca powinien w związku z tym przeciwdziałać mobbingowi w szczególności przez szkolenie pracowników, informowanie o niebezpieczeństwie i konsekwencjach mobbingu, czy przez stosowanie procedur, które umożliwią wykrycie i zakończenie tego zjawiska.”
Wyrok z dnia 6 października 2020 r. I PK 55/19
„Pracodawca powinien przeciwdziałać mobbingowi w szczególności szkoląc pracowników – informując o niebezpieczeństwie i konsekwencjach mobbingu, czy stosując procedury, które umożliwią wykrycie i zakończenie tego zjawiska.”