Analiza wykonania ustawy budżetowej na rok 2025 (styczeń-sierpień)

Podsumowanie wykonania budżetu państwa: główne wskaźniki od stycznia do sierpnia 2025r.

Szacunkowe dane Ministerstwa Finansów dotyczące wykonania budżetu państwa w okresie od stycznia do sierpnia 2025 roku wskazują na wysoką dynamikę realizacji zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków, a co za tym idzie, na znaczący wzrost deficytu.

W ujęciu narastającym, kluczowe wskaźniki kształtują się następująco:

• dochody: po ośmiu miesiącach wyniosły 362,8 mld zł, co stanowi 57,3% kwoty przewidzianej w ustawie budżetowej na cały rok.
• wydatki: w tym samym okresie osiągnęły poziom 534,8 mld zł, realizując 58,0% planu rocznego.
• deficyt: po sierpniu pogłębił się do 172,0 mld zł, co oznacza wykorzystanie 59,6% rocznego limitu deficytu, ustalonego na 288,8 mld zł.

Porównanie tych danych z danymi za pierwsze półrocze 2025 r. ukazuje gwałtowne przyspieszenie dynamiki w trzecim kwartale. Po sześciu miesiącach roku dochody stanowiły 41,8% planu rocznego (264,2 mld zł), a wydatki 41,7% (383,9 mld zł). W ciągu zaledwie dwóch kolejnych miesięcy (lipiec-sierpień) deficyt wzrósł o 52,3 mld zł (z 119,7 mld zł do 172,0 mld zł), co podkreśla, że wydatki rosną w szybszym tempie niż dochody.

Poniższa tabela przedstawia szczegółowe dane dotyczące wykonania budżetu państwa w poszczególnych okresach, co pozwala na dokładne prześledzenie dynamiki finansów publicznych w 2025 roku:

Wyszczególnienie	Plan 2025 (mld zł)	Wykonanie I-VI 2025 (mld zł)	Realizacja (%)	Wykonanie I-VII 2025 (mld zł)	Realizacja (%)	Wykonanie I-VIII 2025 (mld zł)	Realizacja (%)
Dochody	632,8	264,3	41,8%	313,8	49,6%	362,8	57,3%
Wydatki	921,6	383,9	41,7%	470,5	51,1%	534,8	58,0%
Deficyt	-288,8	-119,7	41,5%	-156,7	54,3%	-172,0	59,6%

Analiza wskaźników realizacji jasno wskazuje na dysproporcję w tempie wykonywania budżetu. Podczas gdy dochody po ośmiu miesiącach osiągnęły 57,3% planu rocznego, wydatki zrealizowano w 58,0%. Jest to sygnał, że budżet traci elastyczność finansową, a jego wykonanie idzie w kierunku pogłębienia deficytu, co może wywołać konieczność nowelizacji ustawy budżetowej w dalszej części roku.

Po pierwszym półroczu dochody budżetu państwa stanowiły 264,25 mld zł, co przekładało się na realizację planu w wysokości 41,8%. Dane szacunkowe do końca sierpnia pokazują, że dochody wzrosły do 362,8 mld zł, a wskaźnik realizacji podniósł się do 57,3% planu rocznego. Mimo solidnego nominalnego wzrostu dochodów, ich dynamika miesiąc do miesiąca, w szczególności w lipcu, nie nadąża za dynamiką wydatków, co jest główną przyczyną rosnącego deficytu.

Szczegółowa analiza dochodów podatkowych

Podatek od towarów i usług (VAT)

Wpływy z podatku VAT w pierwszym półroczu 2025 r. wyniosły 161,0 mld zł, co stanowiło 46,1% planu rocznego. Taka dynamika realizacji świadczy o dobrej kondycji popytu wewnętrznego oraz o skuteczności działań uszczelniających system podatkowy. Wzrost ten ma charakter realny i nominalny, co jest pozytywnym sygnałem dla finansów państwa.

Podatek akcyzowy

Dochody z tytułu podatku akcyzowego w pierwszych sześciu miesiącach 2025 r. wyniosły 43,0 mld zł, co stanowi 43,9% planu rocznego. Ten wynik jest wyższy niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Głównym czynnikiem wpływającym na wzrost tych dochodów było wejście w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. podwyżek stawek akcyzy na alkohol etylowy, piwo, wino oraz wyroby pośrednie. Dodatkowe podwyżki stawek na wyroby tytoniowe i nowatorskie obowiązywały od marca 2025 r. Jest to efekt działań legislacyjnych, a nie trwałej zmiany w dynamice gospodarczej.

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

W okresie styczeń-sierpień 2025 r. dochody z CIT osiągnęły poziom 44,1 mld zł, odnotowując wzrost o około 2,4 mld zł (5,8%) w porównaniu z analogicznym okresem w 2024 r. Pełny obraz sytuacji wymaga jednak uwzględnienia reformy dochodów jednostek samorządu terytorialnego (JST), która weszła w życie od 2025 r. Bez tej zmiany, dochody budżetu państwa z CIT wyniosłyby około 49,1 mld zł, co oznaczałoby wzrost o 17,7% rok do roku. Oznacza to, że znaczna część potencjalnych wpływów z CIT została przekierowana do budżetów lokalnych, co z kolei wpływa na mniejszy niż oczekiwano wzrost dochodów w budżecie centralnym i przyczynia się do rosnącego deficytu.

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

Jednym z najbardziej zaskakujących punktów analizy są dochody z PIT, które po pierwszym półroczu były ujemne, wynosząc -17,8 mld zł. Stanowi to spadek o 144% w porównaniu z rokiem poprzednim. To zjawisko nie jest symptomem kryzysu gospodarczego, lecz wynika z wprowadzonej od 2025 r. reformy sposobu przekazywania udziałów w PIT jednostkom samorządu terytorialnego. Nowy mechanizm zakłada, że JST otrzymują w pierwszych miesiącach roku wyższe raty, co w efekcie powoduje ujemne saldo PIT w budżecie państwa. Ten systemowy czynnik ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia struktury deficytu i wyjaśnia ujemną wartość, która bez kontekstu mogłaby zostać mylnie zinterpretowana jako załamanie wpływów podatkowych.

Analiza wydatków budżetu państwa

Po pierwszym półroczu 2025 r. wydatki budżetowe wyniosły 383,9 mld zł, co stanowiło 41,7% planu rocznego. W okresie do końca sierpnia, wydatki osiągnęły już 534,8 mld zł, co oznacza realizację 58,0% rocznego planu. Wysoki wskaźnik realizacji po ośmiu miesiącach (58,0% wobec 66,7% upływu czasu w roku) wskazuje na przyspieszone tempo wydatkowania środków, co jest głównym motorem pogłębiania się deficytu budżetowego.

Przegląd głównych kategorii wydatków

Świadczenia społeczne

Wydatki na świadczenia na rzecz osób fizycznych stanowiły 79,55 mld zł po pierwszym półroczu 2025 r., co oznaczało realizację 50,4% planu rocznego. Po ośmiu miesiącach wydatki na Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wyniosły 112,0 mld zł, co stanowi 56,4% planu. Ta kategoria obejmuje programy społeczne, takie jak świadczenie wychowawcze „800+”, czy świadczenia dla rodziców na rzecz aktywności zawodowej (tzw. „Program Aktywny Rodzic”). Wzrost wydatków na dotacje do FUS o 0,6 mld zł w porównaniu z 2024 r. wskazuje na kontynuację i ewentualne rozszerzanie tych programów.

Obrona narodowa

Wydatki na obronność są jednym z najbardziej dynamicznie rosnących obszarów budżetu. 

W pierwszym półroczu 2025 r. wydatki w części 29 (Obrona Narodowa) stanowiły 34,4% planu, natomiast po zaledwie dwóch kolejnych miesiącach wskaźnik ten wzrósł do 53,3% planu rocznego. Nominalnie wydatki te wzrosły o 4,8 mld zł w porównaniu z 2024 r., co jest bezpośrednim efektem zakupów sprzętu i uzbrojenia wojskowego. Ta gwałtowna realizacja wydatków w III kwartale 2025 r. ma istotny wpływ na ogólną dynamikę wydatków budżetowych i przyspiesza wzrost deficytu.

Obsługa długu Skarbu Państwa

Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa wyniosły 41,6 mld zł do końca sierpnia 2025 r., co oznacza realizację na poziomie 55,1% planu rocznego. Jest to stała, znacząca pozycja w budżecie, która pochłania dużą część środków.

Deficyt budżetowy

Pogłębianie się deficytu budżetowego stanowi jeden z najważniejszych wniosków. O ile po pierwszym półroczu 2025 r. deficyt wynosił 119,7 mld zł (41,5% planu rocznego), o tyle w ciągu lipca i sierpnia deficyt powiększył się o 52,3 mld zł, osiągając 172,0 mld zł (59,6% planu). Wzrost deficytu w lipcu był szczególnie znaczący, osiągając 37 mld zł w ciągu jednego miesiąca. Biorąc pod uwagę, że osiem miesięcy stanowi dwie trzecie roku, a deficyt jest już bliski 60% rocznego limitu, można zakładać, że budżet państwa stracił elastyczność finansową. Taka dynamika sugeruje, że utrzymanie deficytu w granicach 288,8 mld zł do końca roku będzie dużym wyzwaniem. Ekonomiści już w lipcu wskazywali, że deficyt za ostatnie 12 miesięcy był niemal na granicy rocznego limitu, co wzmacniało te obawy.

Finansowanie budżetu państwa i środki UE

Analiza finansowania budżetu do końca pierwszego półrocza 2025 r. wskazuje, że potrzeby pożyczkowe netto na poziomie 115,5 mld zł były zaspokajane głównie z krajowych źródeł finansowania (101,6 mld zł), głównie poprzez emisję skarbowych papierów wartościowych. Finansowanie zagraniczne było ujemne i wyniosło -13,9 mld zł.

Ważnym elementem budżetu są środki europejskie. W pierwszym półroczu 2025 r. dochody z budżetu środków europejskich wyniosły 27,2 mld zł, co stanowiło 24,7% planu rocznego.

W tym samym okresie wydatki z tych samych źródeł były znacznie wyższe i wyniosły 31,8 mld zł, co stanowiło 52,9% planu. Ta dysproporcja jest wynikiem prefinansowania projektów unijnych przez państwo, co tymczasowo obciąża deficyt budżetu centralnego, zanim zostaną uzyskane refundacje ze strony Unii Europejskiej.

Podsumowanie 

Analiza wykonania budżetu państwa w okresie styczeń-sierpień 2025 r. prowadzi do kilku kluczowych wniosków.

Po pierwsze, budżet jest realizowany z rosnącym deficytem, który po ośmiu miesiącach osiągnął już prawie 60% rocznego planu. Ta dynamika jest szczególnie widoczna w lipcu i sierpniu, co wskazuje na znaczące przyspieszenie wydatków.

Po drugie, głównym czynnikiem kształtującym deficyt są wydatki, których tempo realizacji (58,0% planu po 8 miesiącach) przewyższa tempo dochodów (57,3%). Jest to wynikiem celowych decyzji politycznych, w tym znaczącego wzrostu wydatków na obronność oraz kontynuacji i rozszerzania programów społecznych.

Po trzecie, kluczowe zmiany w strukturze dochodów, takie jak ujemne saldo z PIT, nie są sygnałem pogorszenia koniunktury gospodarczej, lecz efektem reformy finansowania jednostek samorządu terytorialnego. Zmiana ta, podobnie jak wysokie udziały JST w podatku CIT, w praktyce przekierowuje część potencjalnych dochodów z budżetu centralnego do budżetów lokalnych, co obciąża deficyt budżetu państwa.

Wreszcie, prefinansowanie projektów unijnych jest kolejnym czynnikiem, który w krótkim okresie wpływa na powiększanie deficytu, choć w przyszłości środki te zostaną zrefundowane. Biorąc pod uwagę taką presję na deficyt, można oczekiwać, że utrzymanie go w ramach rocznego limitu będzie wymagało podjęcia istotnych decyzji w ostatnim kwartale roku.

żródła:

1. Informacja o przebiegu wykonania ustawy budżetowej za I półrocze 2025 roku, Ministerstwo Finansów.
2. Szacunkowe wykonanie budżetu państwa w okresie styczeń – sierpień 2025 r., gov.pl
3. Nowelizacja budżetu w 2025 roku? Jest odpowiedź Ministerstwa Finansów, https://tvn24.pl/biznes/najnowsze/nowelizacja-budzetu-w-2025-roku-jest-odpowiedz-ministerstwa-finansow-st8611273