Stanowisko Forum Związków Zawodowych w sprawie ustawy budżetowej na 2022 rok

1. Wstęp

Forum Związków Zawodowych pragnie zauważyć, iż brak uwzględnienia w projekcie ustawy budżetowej na 2022 rok Krajowego Planu Odbudowy (opiewającego na sumę ok. 275 miliardów złotych) oraz prezentacji listy zobowiązań Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) znacznie utrudnia partnerom społecznym analizę tego dokumentu i sprawia, że przedmiotowa ustawa jest dokumentem skonstruowanym w sposób nietransparentny.

W związku z powyższym, nasuwa się pytanie o szacunkowe wyliczenia obrazujące symulacje dochodów i wydatków budżetowych przy założeniu, że KPO zostałoby uwzględnione przez Komisję Europejską w kształcie przedstawionym przez Rząd RP.

Należy zauważyć, że w tegorocznym budżecie strona rządowa usiłuje de facto ukryć rzeczywisty wymiar długu publicznego, bowiem nie uwzględnia wydatków pozabudżetowych finansowanych poprzez emisję obligacji. Wobec tego, zadać należy kolejne pytanie – czy Program „Polski Ład” ma być w całości finansowany z długu, który zaciągnie BGK? Niemożliwym jest obiektywne odniesienie się do prognozy deficytu, skoro nie wiadomo, jakie są realne wydatki sektora finansów publicznych, a te są przez stronę rządową wysuwane „poza nawias” ustawy budżetowej. Forum Związków Zawodowych nie dostrzega obiektywnych przeszkód, które uniemożliwiałyby stronie rządowej uwzględnienie w ustawie struktury Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 będącego składową budżetu BGK. Reasumując, a zarazem obserwując sposób kształtowania formy i treści zawartych w ustawach budżetowych na przestrzeni ostatnich lat, należy stwierdzić, że ich konstrukcja ulega procesom zmniejszającym wartość poznawczą prezentowanych przez rząd dokumentów, nie oddających pełnego i zrozumiałego dla opinii publicznej obrazu planistycznego Państwa Polskiego.

Powodem, dla którego FZZ zwraca uwagę na powyższą kwestii jest kwestia skutków, które niosą za sobą kolejno wprowadzane ustawy budżetowe. Jakość prezentowanych przez stronę rządową dokumentów stanowi ważny czynnik determinujący procesy związane z udziałem reprezentatywnych partnerów społecznych w pracach Rady Dialogu Społecznego i pozostałych gremiach. Wobec powyższego Forum Związków Zawodowych wnosi o uzupełnienie ustawy budżetowej o dane finansowe wynikające z Krajowego Planu Odbudowy i plany finansowe funduszy zarządzanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

FZZ zauważa, iż projekt budżetu państwa na przyszły rok zawiera szereg rozwiązań (zwłaszcza w sferze polityki płacowej) uderzających w interes pracownika. Ustawa nie tylko nie odpowiada na wyzwania gospodarcze i społeczne związane z trwającą pandemią COVID-19, ale przede wszystkim, zwiększa niepewność pracowników w zakresie zagwarantowania realnego wzrostu wynagrodzeń m.in. poprzez zamrożenie wskaźnika płac w państwowej sferze budżetowej.

2. Inflacja

Forum Związków Zawodowych uważa, iż rządowe prognozy inflacyjne na poziomie 3,3% w 2022 roku (w ujęciu średniorocznym ) są zbyt optymistyczne i nie odzwierciedlają nastrojów panujących na pozostałych rynkach UE.

Rząd nie ujawnił danych, na których oparł swoje założenia inflacyjne, a ponadto przedstawił ww. prognozę, zakładając brak „szoków podażowych na rynku energetycznym”. Co jest źródłem tych prognoz? Ponadto, już na koniec sierpnia bieżącego roku poziom inflacji wyniósł 5,1 proc. (dane GUS) – najwyższy od 20 lat. Po raz kolejny więc rząd zdaje się nie zauważać, iż wysoka inflacja przy jednoczesnym zamrożeniu wskaźnika wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej najprawdopodobniej skutkować będzie zmniejszeniem siły nabywczej pieniądza.

3. Wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej

Forum Związków Zawodowych zauważa, że rzekome „podniesienie” wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej nie odbędzie się poprzez wzrost wskaźnika (tak jak postulowało to Forum Związków Zawodowych). Średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej pozostanie więc na poziomie niezmienionym (czyli na poziomie 100 proc.). W konsekwencji realne płace w państwowej sferze budżetowej pozostaną zamrożone. Rząd zdecydował się na zwiększenie Funduszu Wynagrodzeń o 4,4%, jednak to posunięcie nie zaspokoi podstawowych oczekiwań, związanych chociażby ze wzrostem inflacji.

Forum Związków Zawodowych stanowczo protestuje przeciwko takim działaniom Rządu, oznaczają one bowiem tyle, że podwyżki mogą okazać się uznaniowe, a ich wysokość i kryterium przyznawania zależeć będą od „widzimisię” kierowników poszczególnych jednostek.

Forum Związków Zawodowych uważa, że w kontekście wydolności administracyjnej państwa, wskaźnikowy wzrost wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej wydaje się być absolutną koniecznością. Należy przypomnieć, iż w wyniku trwającego stanu epidemicznego, pracownicy administracji publicznej otrzymali nowe obowiązki, związane chociażby z realizacją świadczeń czy obowiązkami sprawozdawczymi. Warto w tym miejscu zaznaczyć tragiczną sytuację pracowników sądów i prokuratur, wykonujących pracę w dramatycznych warunkach, pod ogromną presją. Należy się spodziewać, iż w wyniku braku zrozumienia ze strony rządowej dla propozycji trzech reprezentatywnych central, w tym Forum Związków Zawodowych, polegającej na wskaźnikowej podwyżce wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej o 12%, sytuacja zatrudnionych w sądach i prokuraturach będzie ulegać pogorszeniu, co w niewątpliwy sposób wpłynie na pogorszenie tempa pracy tych instytucji oraz wydłużenie oczekiwania na realizację zadań. Zamrożenie wskaźnika płac w państwowej sferze budżetowej oznacza, że rząd rezygnuje z odpowiedzialności za nasilający się proces erozji kadr zatrudnionych w tzw. budżetówce.

Forum negatywnie ocenia też brak w ustawie budżetowej podwyżek wynagrodzeń dla nauczycieli. Niezrozumiałym jest, iż kwota bazowa (na poziomie 3537,80 zł brutto) dla tej grupy zawodowej pozostaje na poziomie niezmienionym w porównaniu z rokiem poprzednim. Wysokość subwencji oświatowej nie zabezpiecza też prawidłowej realizacji zadań edukacyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego. Niskie płace zniechęcają młodych ludzi do podjęcia pracy w placówkach oświatowych, a doświadczeni nauczyciele rezygnują z pracy. Powoduje to dalsze pogłębianie się kryzysu kadrowego w edukacji.

4. Konsolidacja finansów publicznych

Na wysokość deficytu w 2022 roku bez wątpienia będzie miało wpływ przenoszenie wydatków między poszczególnymi działami budżetu i „wyrzucenie” szeregu z nich poza ustawę budżetową, co pozwoli rządowi (przynajmniej na papierze) zmniejszyć wysokość deficytu w przyszłym roku. Stosowane przez stroną rządową „zabiegi księgowe” Forum Związków Zawodowych ocenia negatywnie, ponieważ nie mają one nic wspólnego z zasadą transparentności ustawy budżetowej i znacznie utrudniają komplementarną ocenę kondycji finansów publicznych. Wedle FZZ, skala konsolidacji, a także sposób jej przeprowadzenia powinny być przedmiotem szerokiej debaty partnerów społecznych w Radzie Dialogu Społecznego. Samo ograniczanie deficytu budżetowego nie może odbywać się kosztem oszczędności na wynagrodzeniach w państwowej sferze budżetowej, które na dzień dzisiejszy nie stanowią atrakcyjnej oferty na rynku pracy.

5. Rynek pracy

W ocenie FZZ prognozowana przez Rząd stopa bezrobocia na rok 2022 jest nadmiernie optymistyczna, a przeprowadzona diagnoza sytuacji na rynku pracy – niedostateczna. Diagnoza ta nie zawiera np. informacji o procesach migracyjnych w dobie pandemii, prognoz dotyczących takich procesów w przypadku wystąpienia tzw. IV fali zachorowań ani jakichkolwiek rekomendacji działań z tym związanych.

FZZ negatywnie ocenia też brak systemowych rozwiązań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa zatrudnienia i ograniczenia niestabilnych form zatrudnienia. Forum niezmiennie stoi na stanowisku, że państwo powinno aktywnie działać na rzecz promocji stabilnego zatrudnienia w ramach umów o pracę na czas nieokreślony oraz promować działania wspierające zatrudnienie.

6. Ochrona zdrowia

FZZ wskazuje na szereg uzasadnionych pytań odnośnie struktury wydatków na ochronę zdrowia, a także o skalę wzrostu wydatków w samym dziale ustawy budżetowej pn. „ochrona zdrowia” jako działu budżetu, z którego bezpośrednio kierowane są środki na leczenie pacjentów w różnych zakresach świadczeń. Trudno się doszukać takiej odpowiedzi w przedłożonym projekcie ustawy budżetowej, podobnie jak przeznaczenia kwot subwencji oraz dotacji.

FZZ postuluje też, aby do projektu budżetu państwa był dołączany plan finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia, który stanowi istotną informację w zakresie finansowania ochrony zdrowia z budżetu państwa i NFZ. Takie kompleksowe zestawienie finansowania zadań z obu ww. źródeł zilustrowałoby znaczące dysproporcje pomiędzy wydatkami NFZ i budżetu.

W tym miejscu należy podkreślić, iż założenia dotyczące wzrostu PKB na ochronę zdrowia (do poziomu 5,75%) w swojej istocie nie wyczerpią potrzeb związanych z postępującym kryzysem kadrowym panującym w publicznych podmiotach leczniczych. Forum Związków Zawodowych wielokrotnie podkreślało potrzebę dynamicznego wzrostu udziału wydatków na ochronę zdrowia, w sposób korespondujący ze średnią OECD na rok 2018, która wynosi 8,8% PKB. W związku z powyższym, zakotwiczona w ustawie budżetowej na rok 2022 propozycja wzrostu PKB na ochronę zdrowia nie rozwiąże problemu zewnętrznej i wewnętrznej migracji kadrowej, nadmiernej biurokracji, ograniczonego dostępu do świadczeń. Pomimo zwiększenia limitów na studia medyczne, przy jednoczesnych zmianach w systemie wynagrodzeń pracowników medycznych i niemedycznych zatrudnionych w publicznych podmiotach leczniczych, zainteresowanie młodego pokolenia zatrudnieniem w publicznej ochronie zdrowia będzie spadać.

7. Fundusz Pracy

Nadrzędna, systemowa funkcja Funduszu Pracy polega na przeciwdziałaniu bezrobociu i łagodzeniu jego skutków. Forum Związków Zawodowych stoi na stanowisku, iż w dobie przekształceń na rynku pracy, środki z tego funduszu powinny być przeznaczane m.in. właśnie na walkę z bezrobociem strukturalnym. FZZ stanowczo sprzeciwia się przeznaczaniu środków z tego funduszu na cele niezgodne z ustawą. Forum Związków Zawodowych podkreśla, iż partnerzy społeczni powinni mieć znacznie większy udział w decydowaniu o przeznaczeniu środków z Funduszu Pracy. Natomiast kontumacja szkodliwej polityki zarządzania Funduszem, polegającej na wykorzystywaniu środków z Funduszu Pracy na cele nieprzewidziane przez ustawę, będzie nieść za sobą negatywne konsekwencje związane z realizacją zadań dotyczących aktywizacji zawodowej i wyzwań stawianych przez rynek pracy.

8. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚŚ)

W 2022 roku wysokość odpisów na ZFŚS będzie ustalana na podstawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w II półroczu 2019 roku, które wyniosło 4434,58 złotych. Aktualna wysokość odpisów została naliczona na podstawie wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w II półroczu 2018 roku (4134,02 złotych) – odpis ulegnie więc zwiększeniu, lecz w odniesieniu do wysokości odpisu z roku 2019.

FZZ oczekuje pełnego odmrożenia odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych dla wszystkich grup zawodowych w 2022 r. i zabezpieczenia środków na ten cel w projekcie budżetu państwa na przyszły rok.

Dorota Gardias
Przewodnicząca Forum Związków Zawodowych